Pieszcz, gmina Postomino
Pieszcz, gmina Postomino
Nazwa niemiecka: Peest.
Nazwy przejściowe: Piasto, Piastko
Pieszcz leży około 7 kilometrów na północ od drogi Szczecin – Gdańsk i graniczy z gruntami wsi Pałowo, Gać, Krzemienica i Tyn. Przez całą długość wsi płynie Moszczeniczka.
Wieś na rodowód średniowieczny. Od 1335 roku wymieniana jest jako siedziba rodu von Below. W XV wieku Klaus von Below dokonuje podziału wsi na dwa majątki. Większy „A” – obejmujący teren obecnego pałacu oraz południową część wsi otrzymuje jego syn Schier. Majątek „B” utworzony w północnej i zachodniej części wsi otrzymuje Gerd.
W wyniku rodzinnych koligacji w XVII wieku majątek „A” znalazł się w rękach rodziny von Krockow, a następnie rodziny Reinholdów. W połowie XIX wieku powstaje nowy dwór, który w 1904 roku zostaje rozbudowany. Po II wojnie światowej stacjonowali tam żołnierze Armii Radzieckiej, a w latach 50-tych przerobiono go na magazyn zbożowy. Dziś istnieją tylko ruiny zabudowań gospodarczych. Ostatnim właścicielem majątku Pieszcza „A” przed 1945 rokiem był Hans von Krockow.
Pieszcz „B” pozostawał w rękach rodziny von Below do 1847 roku, kiedy to został sprzedany Johannowi Zaruke. Później zmieniał właścicieli wiele razy. Pod koniec I wojny światowej zakupił go kapitan Joachim Deicke zmarły w 1945 roku. Dwór tego majątku znajdował się w północnej części wsi. Powstał w XVIII wieku, a przebudowany został w końcu wieku XIX. Obecnie pełni funkcje mieszkalne. Oba dwory miały wieloboczne podwórza, po kilka budynków gospodarczych oraz kilkuhektarowe parki.
Wieś była wsią chłopską i kościelną, związaną z majątkami ziemskimi. Miała kształt owalnicy. W końcu XVIII wieku liczyła 53 domy. Nad rzeką Moszczeniczką były trzy mosty. Rzeka napędzała dwa młyny, tartak i kuźnię. W środku wsi rozciągał się na długości około 1,5 kilometra długi staw. Była to w owym czasie duża wieś. W 1818 roku Pieszcz liczył 536, a w 1905 roku 959 mieszkańców i 179 budynków mieszkalnych.
Ludność wsi była wyznania ewangelickiego. Kościół zbudowano w XV wieku. Jest to jednonawowa bryła z dwoma kaplicami. W kościele istniały loże patronów oraz krypty rodzin von Below i von Krockow. Probostwo posiadało po południowo-zachodniej stronie kościoła solidne zabudowania, które w 1941 roku spłonęły. Jeszcze kilka lat po wojnie w kościele odprawiano nabożeństwa dla ewangelików z Pieszcza i ościennych wsi. Od końca XIX wieku cmentarz znajdował się przy drodze do Pałowa (dziś znajduje się tam część zniszczonych nagrobków).
W księdze parafii Pieszcz z 1584 roku istnieje wzmianka o nauczaniu katechizmu i przygotowaniu do konfirmacji. W XIX stuleciu (a być może i wcześniej) z pewnością istniała we wsi szkoła. W roku szkolnym 1916/1917 uczęszczało do niej 140 dzieci. Nowy budynek szkoły zbudowano na przełomie lat 20 i 30-tych XX wieku w centrum wsi. Przy niej znajdowały się mieszkania dla nauczycieli.
W 1939 roku we wsi był urząd pocztowy, dwa zajazdy ze sklepami, dwie piekarnie, rzeźnia ze sklepem, cegielnia, dwa wiatraki, jeden młyn wodny, zakład budowlany, oddział kasy oszczędnościowej.
Byli także liczni rzemieślnicy, m.in.: 2 szewców, 2 krawców, 2 młynarzy, kowal, stolarz, kołodziej, instalator urządzeń elektrycznych. 17 chłopów posiadało gospodarstwa poniżej 10 hektarów, 13 zaś powyżej 10 ha. Wieś wraz z gruntami liczyła 1902 hektary. Mieszkało w niej 720 osób. Liczba budynków mieszkalnych liczyła 191. W majątkach hodowano krowy mleczne, konie, owce oraz prowadzono hodowle ryb. Wysiewano: żyto, owies, jęczmień i koniczynę.
Przed II wojną światową do majątku Pieszcza „A” należały osady Eichenrode (obecnie Chełmki), Ziegelei (obecnie Glinka), gdzie znajdowała się cegielnia, Louisenhof (obecnie Niesiedlin), gdzie była owczarnia, Prettmin (obecnie Przetmino), gdzie była spółka pasterska oraz Hammermühle (obecnie Tłuki), gdzie był młyn wodny, tartak spalony w 1940 roku oraz nieduży dworek z zabudowaniami gospodarczymi. Do majątku Pieszcza „B” należała Henningswalde (obecnie Ilnica), gdzie było 5 zagród chłopskich.
Wojska radzieckie wkroczyły do Pieszcza 8 marca 1945 roku. Duża część mieszkańców Pieszcza musiała pracować w gospodarstwie rolnym założonym przez Armię Czerwoną. Ostatnie rodziny niemieckie wyjechały ze wsi dopiero w drugiej połowie lat 50-tych. Pieszcz stał się wsią PGR-owską. Upadek gospodarstw rolnych na początku lat 90-tych spowodował zubożenie mieszkańców.
Liczba ludności w powojennym Pieszczu wynosiła: w 1950 roku – 509, a w 2006 – 516 osób. Liczba gospodarstw domowych wynosi 126, a gospodarstw rolnych 28. We wsi działa ochotnicza straż pożarna, są dwa sklepy, świetlica, działa szkoła podstawowa i gimnazjum, zbudowano nowy cmentarz i dom przedpogrzebowy, a także boisko sportowe „Orlik”.
Autor: Jan Sroka
Fundacja „Dziedzictwo” w Sławnie.
Fundacja „Dziedzictwo” powstała w 1991 roku w Sławnie. Jej celem jest szeroko rozumiana ochrona zabytków archeologicznych Ziemi Sławieńskiej, a także ochrona krajobrazu kulturowego, którego częścią jest dziedzictwo archeologiczne.
Strona: archeo.edu.pl