Postomino, gmina Postomino
Nazwa niemiecka: Pustamin
Nazwa przejściowa: Postamino
Pierwsza wzmianka: 1301
Postomino, gmina Postomino wieś leży w północno-wschodniej części powiatu sławieńskiego, oddalona o 16 kilometrów od Sławna, na rozwidleniu dróg Darłowo – Słupsk i Sławno – Ustka. Teren wsi jest płaski, a wieś ma wąski kształt (ulicówka) i ciągnie się na długości ponad 1,5 kilometra. Postomino było wsią mieszaną – składało się z majątku i licznych zagród chłopskich. Najstarsza część wsi znajduje się w rejonie kościoła i nieistniejącego dworu.
Okolice Postomina są bardzo starym obszarem osadniczym. W 1329 roku Postomino i okolice otrzymał jako lenno Gerd von Below. W 1798 roku Paul Jakob von Below sprzedaje wioskę staroście ze
Sławna Wendelinowi von Bilfinger. W 1908 roku małżeństwo Fritza von Denzin i Gabriele von Below adoptują bratanicę – Erikę von Below, która do 1945 roku była właścicielką wsi. Wieś kilkakrotnie niszczyły wielkie pożary (m.in. w 1819, 1847, 1868, 1898 r.).
W okolicy przeważają grunty uprawne, jest mało łąk i pastwisk. Ziemia należy do dobrej klasy i umożliwiała uprawę: żyta, ziemniaków, buraków, rzepaku, pszenicy. Gospodarstwo na majątku osiągało najwyższe plony w regionie. Hodowano tu bydło i trzodę chlewną, a także konie.
Właściciel majątku w okresie międzywojennym posiadał 70 koni, 25 źrebiąt, 100 krów mlecznych, 100 sztuk jałowizny i 500 tuczników. Stado bydła mlecznego należało do najlepszych w powiecie. W 1940 roku osiągano 3915 litrów mleka i 133 kg tłuszczu od jednej krowy. Na 857 hektarach pracowały 4 traktory. W
skład majątku wchodziło 621 ha ziemi ornej, 28 hektarów pastwisk, 69 hektarów łąk, 74 hektary wyrębów drewna, 61 hektarów nieużytków i dróg, 3,5 hektara wód oraz folwarki w Kłośniku ( niem. Niederland) – mieszkało tu 10 rodzin (62 osoby) i Wykrotach (niem. Grünhof) – mieszkało tu 13 rodzin (59 osób) . Majątek posiadał cegielnię.
Pałac z końca XVIII wieku, przebudowany w wieku XIX znajdował się w południowo – wschodniej części wsi. Otoczony był parkiem w stylu angielskim o powierzchni 3,9 hektara, z cennym drzewostanem. Dziś już nie istnieje, a dawny układ parku uległ zatarciu. Zachowały się jedynie zarysy dwóch alei – bukowej, która prowadziła do pałacu oraz lipowej, która ukośnie przecinała park. W XIX wieku rozwijająca się wieś uzyskała lepsze połączenia drogowe ze Sławnem, Darłowem i Ustką. W 1893 roku powstała szosa ze Sławna przez Staniewice do Postomina.
Połączenie kolejowe ze Sławnem i Ustką uzyskało Postomino w 1911 roku. Trasa wiodła ze Sławna przez Radosław, Staniewice, Postomino, Marszewo i Złakowo. 18 – kilometrową trasę pociąg w 1914 roku pokonywał w 36 minut. Stacja kolejowa znajdowała się około 500 metrów na południowy zachód od krańca wsi za szosą do Pieńkowa. Malowniczo zaprojektowany, murowany i otynkowany budynek dworca składał się z dwóch skrzydeł – parterowego i piętrowego. Obok dworca stały małe budynki pomocnicze oraz wieża ciśnień.
W XX wieku wieś rozwijała się prężnie. W 1939 roku mieszkało tu 706 osób ( dla porównania: w 1818 – 416, 1905 – 795, 1925 – 822), w tym 73 rzemieślników, 43 handlowców, 38 urzędników, 319 robotników, 44 rolników, 32 pracowników majątku, w tym leśniczy, zarządca, dojarz, inspektor, ogrodnik, księgowy, kołodziej, kowal. We wsi było 5 małych gospodarstw poniżej 5 hektarów, 5 do 10 hektarów, 3 do 20 i 12 powyżej 20 hektarów. Podstawową działalnością tych gospodarstw była – podobnie jak majątku – produkcja mleka i 121 hodowla trzody chlewnej. Mleko dostarczano do mleczarni w Możdżanowie.
W Postominie było znacznie więcej zakładów rzemieślniczych, niż w innych miejscowościach powiatu. Były też dwie karczmy ze sklepami wielobranżowymi, stacja paliw, młyn, drogeria, sklep tekstylny. Urzędowali: lekarz, weterynarz, dentysta, który dwa razy w tygodniu dojeżdżał z Darłowa, urzędnicy kolejowi i gminni, pocztowcy i drogowcy. Ponadto we wsi działały: kasa pożyczkowo – oszczędnościowa, zakłady maszyn rolniczych, naprawy rowerów i maszyn do szycia, rzeźnik, fryzjer, kowal, 2 murarzy, malarz, 2 stolarzy, 3 krawców, 2 szewców, rymarz, siodlarz. Był też posterunek żandarmerii i 2 dozorców dróg. Od 1864 roku funkcjonowała tu poczta. Istniał związek śpiewaczy, związek weteranów wojennych, związek rowerowy i ochotnicza straż pożarna.
Pierwsza wzmianka o szkole pochodzi z 1751 roku. Była to jednoklasowa szkoła przykościelna, w której uczył kościelny. W 1800 roku liczba uczniów wynosiła 50. Ze względu na dużą liczbę dzieci drugą klasę uruchomiono w 1851 roku. W 1876 do szkoły uczęszczało 90 uczniów, w 1900 roku 132, w 1914 – 149, w 1934 – 132. W 1861 roku oddano do użytku nowy, dwuklasowy budynek szkolny. Znajdował się naprzeciwko domu inspektora, w dolnej części wsi. Były tam dwa mieszkania dla nauczycieli i obok boisko. Szkoła posiadała też ziemię, którą wydzierżawiała. Oprócz gotówki za dzierżawę nauczyciele otrzymywali masło, mleko i zboże jako dodatek do pensji. W 1876 roku oficjalnie zatwierdzono dwa etaty szkolne.
W 1866 roku po raz pierwszy uregulowano odgórnie kwestię wynagradzania nauczycieli. Dostawał on 269 talarów i dodatkowo miał bezpłatne mieszkanie i opał. Drugi nauczyciel zarabiał 220 talarów. Od 1888 roku nauczycielem był Robert Kohlhoff, który pracował do roku 1917. Był twórcą chóru i stowarzyszenia weteranów wojennych (Kriegerverein), w latach 1818-1932 nauczycielem był Gustaw Bewersdorff, a od 1933 roku Fritz Papenfuss.
Pierwszy kościół w Postominie istniał już prawdopodobnie w średniowieczu. Obecny zbudowany został w XIX wieku (1882) na miejscu poprzedniego, który uległ zniszczeniu w pożarze. Kościół zbudowany jest w stylu neobarokowym bez wyodrębnienia prezbiterium. Wieża nadbudowana jest na nawie kościoła. Dach dwuspadowy, kryty dachówką. W kościele pozostało stare wyposażenie – ołtarz barokowy i ambona, sześciokątna chrzcielnica, grupa przedstawiająca Marię, Jana i Chrystusa na Krzyżu oraz późnogotycki kielich. Po I wojnie światowej zamontowano w kościele nowe dzwony. Zbudowana w 1869 roku plebania spłonęła podczas dużego pożaru wsi w 1879 roku. W latach 1817-1863 kościół był kościołem filialnym parafii w Marszewie. Później był kościołem zbiorczym, któremu podlegały kościoły filialne w Pieńkowie i Marszewie.
Do 1946 roku był to kościół ewangelicki. Ostatnim pastorem był Samuel Jobst (nazwiska pastorów znane są od 1594 roku). Po wysiedleniu mieszkańców pochodzenia niemieckiego kościół przejęli katolicy. Kościołowi nadano imię św. Floriana. Parafię w Postominie ustanowiono w 1973 roku. Pierwszym proboszczem parafii św. Floriana był ks. Franciszek Pacholski. Kościołami filialnymi parafii są świątynie w Marszewie i Pieńkowie.
Obok kościoła znajduje się pomnik poświęcony poległym w I wojnie światowej. Od frontu znajduje się na nim płaskorzeźba ukazująca postać żołnierza kroczącego na boso. Zwieńczenie pomnika jest współczesne – figura Madonny. Cmentarz wiejski założony w XIX wieku leży przy drodze na Zaleskie. Na terenie cmentarza znajduje się kaplica wzniesiona w połowie lat 90-tych XX wieku w stylu neoromańskim zlokalizowana na wprost wejścia głównego.
W Postominie zachowała się większość dawnej zabudowy zagrodowej. Dominującym typem zagrody chłopskiej były obejścia z regularnym układem prostokątnego podwórza otoczonego dość ciasno
budynkami gospodarczymi i mieszkalnym. Przeważał układ, w którym dom mieszkalny był w tyle zabudowy.
8 marca 1945 roku do wsi wkroczyła Armia Czerwona. Prawie cała ludność niemiecka pozostała we wsi. Latem 1945 roku zagrody przejmowane zostały stopniowo przez Polaków. Niemcy opuszczali wieś w 1945, a znaczna cześć w roku 1946. Ostatni Niemcy wyjeżdżali z Postomina w roku 1955.
Postomino z tamtego czasu tak opisuje jeden z mieszkańców: „Postomino – malowniczy widok przedstawia wieś i okolica Postomina. Sady pełne rumianych owoców, na opustoszałych polach sterczą stogi zbóż. Ludzi tu mało. Wśród nielicznych rodzin niemieckich uwijają się nieliczni osadnicy. Jest ich 10 rodzin. Pierwszym sołtysem został Józef Białkowski. Budynek szkolny zajęty przez wojska radzieckie, które przeznaczyły go na szpital”.
Współczesne Postomino jest siedzibą władz gminy. Jest jedną z najprężniej rozwijających się gmin i zajmuje w rankingach czołowe miejsca w kraju. Wójtami byli: Zbigniew Galek, Andrzej Kruczkowski i obecnie Janusz Bojkowski W 2009 roku Postomino liczyło 631 mieszkańców ( w 1950 mieszkało w wiosce 619 osób, w 1960 – 618, w 1970 – 621, w 1980 – 628, w 1990 – 623).
We wsi działa: apteka, zakład opieki zdrowotnej, komisariat policji, Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”, poczta, bank spółdzielczy, zakład usług transportowych, sklepy spożywczo – przemysłowe. Znajduje się tu szkoła podstawowa i gimnazjum z halą sportową, pełnowymiarowy stadion sportowy, biblioteka gminna – licząca około 13 tys. woluminów oraz dom kultury. Działają koło gospodyń wiejskich i ochotnicza straż pożarna.
Autor: Jan Sroka
Fundacja „Dziedzictwo” w Sławnie.
Fundacja „Dziedzictwo” powstała w 1991 roku w Sławnie. Jej celem jest szeroko rozumiana ochrona zabytków archeologicznych Ziemi Sławieńskiej, a także ochrona krajobrazu kulturowego, którego częścią jest dziedzictwo archeologiczne.
Strona: archeo.edu.pl